ادامه از قبل

قانون حمورابی

     طبیعی  است که در چنین اجتماعی هرگز فکر دمکراسی راه پیدا نمی کند؛ شکل و رنگ اقتصادی آن،

خود، مستلزم این است که حکومت مطلقه ای، متکی بر ثروت بازرگانی یا امتیازات تیولداری، برقرار

باشد و عنف و شدت قانونی را به صورت حکیمانه ای بر همه جا توزیع کند. 

زمینداران و اشراف بزرگ، و بازرگانان ثروتمندی که خرده خرده جانشین آنان می شدند، در نگاهبانی و بقای سازمان

اجتماعی دستیاری می کردند؛ همین دو گروه واسطة میان مردم و شاه بودند. شاه تاج و تخت خود را

به هریک از فرزندانش که می خواست به میراث وا می گذاشت؛ به این ترتیب هر یک از پسران شاه

خود را ولیعهد می شمرد و گروهی را برای طرفداری خود جمع می کرد و، اگر روزی به آرزوی خود

نمی رسید، به کشمکش و کارزار با برادران خویش می پرداخت. چرخ حکومت را، در حدود این

خودکامگی نسبی، گروهی از کارمندان بزرگ اداری در پایتخت و استانها می گرداندند؛ و آن

کارمندان را شخص شاه انتخاب می کرد. علاوه برایشان، در هر استان یا شهرستان شوراهای محلی،

از اعیان و ریش سفیدان، وجود داشت که، حتی در زمان تسلط آشوریان نیز، این شوراهای محلی تا

حدی از استقلال داخلی برخوردار بودند.

     کارمندان اداری دولتی، و به طور کلی خود شاه، به رسمیت و سلطة کتاب قانون بزرگی که در زمان

حموربی وضع شده بود اعتراف داشتند؛ روح این قانون بزرگ مدت پانزده قرن، با همة تغییراتی که در کشور پیش آمد، نافذ بود، فقط، در پاره ای از اوضاع و احوال، تغییراتی جزئی در آن داده شد. تطور و تکامل و تغییری که دراین قانون پیش آمد آن بود که به جای کیفرهای دینی و فوق طبیعی، کیفرهای دنیوی قرار دادند، و از خشونت مجازات به طرف نرمی، و از کیفر بدنی به غرامت مالی توجه کردند. مثلا در ابتدای کار، محاکمة متهمان با روشآزمایش(اوردالی)و استمداد از خدایان صورت می گرفت؛ اگر مردی به جادوگری، یا زنی به زنا متهم می شد، او را وا می داشتند تا خود را به نهر فرات بیفکند - و البته خدایان همیشه طرفدار کسانی بودند که بهتر شناوریمی کردند. اگر زن از غرق شدن نجات می یافت، دلیل آن بود که بیگناه است؛ اگر غرق می شد، دارایی وی به کسی می رسید که او را متهم ساخته بود، و در صورتی که نجات می یافت، تمام دارایی آن کس که به ویتهمت زده بود به او تعلق می گرفت. در ابتدای کار، قضات ھمان کاهنان

بودند، و تا آخر دورة بابل جایگاه تشکیل بیشتر محاکم همان معابد بود؛ ولی از زمان حموربی به بعد،

محکمه های غیردینی نیز تشکیل می شد که  تنها درمقابل دولت مسئول بود؛ رفته رفته، این محاکم

جانشین محاکمی شد که کاهنان معابد بر آنها ریاست داشتند.

     اگر کسی دندان مرد آزاد شریفی را می شکست، قصاص به مثل بود. مجازات، در ابتدای کار، مبتنی بر اصل یا چشم او را کور می کرد، یا اندامی از او را عیبناک می ساخت، همان گزند را به وی می رساندند. هرگاهخانه ای فرو می ریخت و مالک خانه کشته می شد، معمار با سازندة آن محکوم به مرگ بود؛ اگر در نتیجة ویرانی خانه، پسر صاحبخانه می مرد، پسر معمار یا سازندة آن را می کشتند؛ اگر کسی دختری را می زد و میکشت، به خودش کاری نداشتند، بلکه دخترش را به قتل می رسانیدند. رفته رفته، این کیفرهای عینی از میان رفت، و تاوان مالی جای آن را گرفت؛ به جای کیفر جسمی، فدیه و غرامت مالی می گرفتند؛ پس از آن، تنهاکیفری که قانون آن را جایز می شمرد ھمان تاوان و نقره بود، مثلا تاوان کور کردن چشم مرد عادی شصت مقدار و برای بنده نصف این شکل دیه بود . مجازات از نوع بزه گذشته، با وضع اجتماعی شخص بزهکار، و آن کس کهبزه در حق وی اتفاق افتاده، نیز ارتباط داشت. اگر شخصی از طبقة اشراف جرمی را مرتکب می شد، مجازاتش شدیدتر از مجازاتی بود که برای ھمین جرم در حق یکی از مردم عادی روا می داشتند؛ از طرف دیگر، هر گاهجنایت نسبت به طبقة اشراف صورت می گرفت، مجرم بسختی کیفر می دید.(29)

     بابلیان معمولا روابط جنسی پیش از زناشویی را تا حد زیادی مجاز می شمردند. زنان و مردان

می توانستند، پیش از ازدواج، آزادانه با یکدیگر ارتباط داشته باشند – این در واقع نوعی ازدواج

آزمایشی به شمار می رفت؛ هر وقت یکی از دو طرف می خواست، می توانست رشتة این ارتباط را

قطع کند؛ ولی زنانی که به این صورت زندگی می کردند بایستی شبیه دانة زیتونی، از سنگ یا سفال

لعابی، ھمراه خود داشته باشند تا معلوم شود که رفیقی دارند.از بعضی از لوحهای بابلی چنین برمی آید که مردم بابل شعر و غزل می ساخته و اشعار عاشقانه می سروده اند، ولی، جز سطرهای اول چند قطعه شعر،اکنون چیزی به دست نیست  این امر بدون شک بازمانده ای از شکل ازدواج قدیمتر بوده که زناشویی با

خرید و فروش صورت می گرفته است. نامزد دامادی هدیه ای بهادار به پدر عروس تقدیم می کرد، ولی

در عین حال انتظار آن داشت که پدر عروس جهیزیة گرانبهاتری به دختر خود بدهد؛ به این ترتیب

درست نمی توان معلوم کرد که کدام یک از زن و مرد در این معامله خریداری می شده. با وجود این،

گاهی اتفاق می افتاد که زناشویی درست به صورت معامله درمی آمد؛ مثلا شمش نزیر، به عنوان بهای

دختر خود، (ده شکل 4000 ریال)دریافت کرده بود. گفتة هرودوت در این باره چنین است:

کسانی که دخترانی قابل شوهر رفتن داشتند، هر سال یک بار آنان را به محلی می آوردند که مردان

فراوان در آنجا جمع می شدند. دلالی یک یک آنان را معرفی و توصیف می کرد و یکی را پس از دیگری

می فروخت. نخست زیباترین را به فروش می رسانید و بهای گرانی در مقابل می گرفت؛ پس از آن

نوبت به دختری می رسید که زیبایی کمتر دارد؛ ولی ھر یک از دختران را به شرط زناشویی

می فروخت… این عادت پسندیده اکنون دیگر وجود ندارد.

     با وجود این عادات و مراسم عجیبی که در امر ازدواج بابلی وجود داشت، باید گفت که از لحاظ اکتفا

کردن مرد به یک زن، و اخلاص و وفاداری، زناشویی دست کمی از آنچه امروز در میان مسیحیان

رایج است نداشته. (30)

زبان و ادبیات

ادامه دارد...