ادامه از قبل

زبان و ادبیات

     آیا   زندگی قدیم مردم بابل، که پر از شهوترانی و دیدنداری و توجه به بازرگانی بوده، به وسیلة ادبیات

یا هنر رنگ جاودانی پیدا می کرده یا نه؟ شاید چنین بوده است، چه از آثار پراکنده و ناچیز بابلی، که

اقیانوس زمان از دل خود بیرون ریخته  نمی توانیم برای آن مدنیت حکم قطعی صادر کنیم. 

این بازمانده های متفرق بیشتر به  مسائل نماز و دعا و جادو و بازرگانی ارتباط دارد و، از لحاظ ادبی، با

آنچه از مصر و فلسطین بر جای مانده به هیچ وجه قابل مقایسه نیست؛ از این حیث، وضع آثار

بازماندة بابل با آثار بازماندة پارس و آشور شباهت دارد. نمی توان گفت که آیا این کمی اسناد نتیجة

پیشامدها و خرابیهاست یا براستی بابل از این بابت فقیر بوده و آثار ادبی نداشته است؛ آنچه مایة امتیاز

بابل است، همان مؤلفات کتبی مربوط به قانون و تجارت است.

     با وجود این، تعداد منشیها در شهر بابل، که مخلوطی از همة نژادها در آن به سر می بردند، از تعداد

منشیهای شهر ممفیس و طیوه کمتر نبوده است؛ هنر منشیگری هنوز در آغاز پیدایش خود بود؛

هرکس به آن می پرداخت در اجتماع مقامی پیدا می کرد، و از این راه می توانست به مناصب دولتی یا

روحانی برسد. به همین جهت، منشیها از هر فرصتی برای نمایاندن کارها و خدمات بزرگ خویش

استفاده می کردند، و مخصوصا این قبیل عناوین را بر مهرهای استوانه ای خویش می نوشتند. این

درست شبیه است به کاری که دانشمندان مسیحی تا همین نزدیکی می کردند و بر کارت نام خود درجات و شایستگیهای علمی خویش را می نوشتند. بابلیان، با قلمی که نوک آن بشکل منشور مثلث القاعدة تیزی بود، برلوحهای گلی خشک نشده چیز می نوشتند؛ همین خط است که امروز خط میخی نامیده می شود. پس از آنکه لوح تمام می شد، آن را در آفتاب می خشکانیدند یا با آتش می پختند و، به این ترتیب، نوشتة عجیبی تهیه میکردند که مدتهای دراز می توانست بماند. هر گاه نوشته نامه ای بود، بر آن خاک نرم می پاشیدند تا رطوبت آن را بگیرد،و با مهر فرستنده، سر آن را مهر کردند.(31)

علوم بابلیان(ریاضیات – نجوم – تقویم – جغرافیا – پزشکی)

     بابلیان مردمی تجارت پیشه بودند؛ به همین جهت امید کامیابی در علم برای ایشان بیش از کامیابی در

هنر بود. از بازرگانی ریاضیات پیدا شد، و علم ریاضی، به کمک دین، اسباب پیدایش علم نجوم را

فراهم آورد. کاهنان بین النهرین، با وظایفی که بر عهده داشتند، از قبیل قضاوت، ادارة امور مردم،

تأمین وسایل مالی کشاورزی و صناعت، غیبگویی، کارشناسی در مشاهدة ستارگان و احشای

جانوران، بی آنکه خود آگاه باشند، شالودة علوم جدید را پایه ریزی کردند، ریاضیدانان بابلی اساس کار خود را تقسیم دایره به 360 درجه و تقسیم سال به 360 روز قرار داده بودند. بر روی این، دستگاه شمار (شصتی) پیداشد که حساب را بر پایة شصت قرار می داد، واین خود مبنای دستگاه شمار اثنی عشر(دوازدهی)است که بعدها روی کار آمد و عدد دوازده شالودة شمارش شد. برای نمایاندن اعداد، سه رقم بیشتر به کار نمی رفت:یکی رقم نمایندة واحد بود که، تا عدد9 ، نه بار تکرار می شد؛ دیگر رقم نمایندة ده بود که تا 90 نه بار آن را تکرار می کردند؛ رقم سوم نمایندة 100 بود. امر حساب کردن را با تهیة جدولهایی که علاوه بر ضرب و تقسیم، نصفو ربع و ثلث و مربع و مکعب اعداد اساسی در آن ثبت شده بود، آسان کرده بودند. هندسه در نزد آنان به آن حد رسید که می توانستند مساحت اشکال غیر منظم و پیچیده را اندازه بگیرند. عددی که بابلیان برای (پی )960یعنی نسبت محیط دایره به قطر آن به حساب می آوردند، عدد 3 بود؛ البته این اندازه تقریب،برای ملت منجمی چون بابلیان، شایسته بنظر نمی رسد.

     علم نجوم، علم مختص بابلیان بود، و در تمام عالم قدیم به آن اشتهار داشتند. در این مورد نیز باید گفت

که سحر و جادو منشأ پیدایش این علم بوده است. بابلیان از آن جهت در ستارگان مطالعه نمی کردند که

نقشه هایی برای خط سیر کاروانها و کشتیها رسم کنند، بلکه بیشتر مطالعات نجومی برای آن بود که از

آیندة مردم و سرنوشت ایشان آگاه شوند؛ به همین جهت آنان را، پیش از آنکه منجم بنامیم، باید عالم به

علم احکام نجوم بدانیم. هر ستاره، در نظر آنان، خدایی بود که دست در کار مردم داشت و تدبیر امور

بی تأثیر آن صورت نمی پذیرفت: مشتری مردوک بود و عطارد نبو و مریخ نرگال و خورشید شمش؛

ماه سین بود و زحل نینیب و زهره عشتر. هر حرکت ستاره ای دلالت بر آن داشت که حادثه ای بر

زمین پیش آمده، یا پیشامدی در آینده به وقوع خواهد پیوست: مثلا اگر ماه پایین بود، دلالت بر آن

می کرد که ملت دوری به فرمان پادشاه در خواهد آمد؛ اگر شکل هلال بودکه پادشاه بر دشمنان خویش پیروز خواهد شد. کوششهایی که به مصرف بیرون آوردن علم آینده ومغیبات از حرکت ستارگان به مصرف می رسید،برای بابلیان عنوان شهوت و هوسی را پیدا کرده بود؛ کاهنان کارشناس در این مطالب می توانستند از این راه منافع سرشاری از شاهان و مردم، هر دو، به چنگ آورند. بعضی از این کاهنان در کار خود  با کمال اشتیاق و جد،مجلدات کتب احکام نجوم را که بنا بر روایات متواتر از دوران سلطنت سارگن،شاه اکد بر جای مانده بود سخت مطالعه می کردند.(32)

تمدن آشور

ادامه دارد...