سوال : این حوضی (حوض کوثر) که می گویید در قیامت هست حوض آب است ؟ در قران که به چنین حوضی اشاره نشده است. الله متعال که آیه های زیادی را در قران در وصف قیامت آورده اند.

پاسخ: واژه کوثر یک معنی جامع و وسیعی دارد و به معنی خیر فراوان است، مفسران در ذیل آیه «انا اعطیناک الکوثر; ما به تو کوثر عطا کردیم‏» (1) معانی و مصداق‏های مختلف و متعدد ذکر نموده‏اند، یکی از آنها این که منظور از آن حوض کوثر است، در روایت آمده وقتی که سوره کوثر نازل شد، پیامبر (ص) بر فراز منبر رفت و این سوره را تلاوت کرد، وقتی که پایین آمد، اصحاب عرض کردند: «کوثر چیست که خداوند به تو عطا کرده است؟» آن حضرت در پاسخ فرمود: «نهری است در بهشت، سفیدتر از شیر و صاف‏تر از قدح (بلور)، در دو طرف آن قبه‏هایی از در و یاقوت قرار دارد...» (2) نیز روایت‏شده: انس بن مالک می‏گوید: رسول خدا (ص) به میان ما آمد، او را خوشحال دیدیم، از راز آن پرسیدیم، فرمود: هم اکنون سوره‏ای بر من نازل شد، آنگاه سوره کوثر را خواند، سپس فرمود: آیا می‏دانید کوثر چیست؟ عرض کردیم خدا و رسولش بهتر می‏داند، فرمود: «کوثر نهری است که خداوند خیر و برکت فراوانی آن را به من خبر داده است، آن نهر همان حوضی است که امت من در روز قیامت، در کنار آن می‏آیند، در کرانه آن ظرف هایی به عدد ستارگان آسمان وجود دارد، گروهی از امت من کنار آن می‏آیند، به خدا عرض می‏کنم: «این‏ها، از امت من هستند» (پس اجازه بده از آب این حوض بنوشند) خداوند می‏فرماید: تو ندانی که این افراد بعد از تو (با خاندانت) چه کردند، و چه حادثه‏های تلخی پدیدار ساختند؟» (3)
توضیح بیشتر درباره حوض کوثر

از روایات اهل تسنن و تشیع، فهمیده می‏شود که حوض کوثر بخشی از بهشت است که در روز قیامت پدیدار می‏شود، و بسیار عمیق و بزرگ و وسیع است، به طوری که بین مشرق و مغرب را فرا گرفته است، آب آن بسیار شیرین، زلال، لطیف و صاف است، هر کس از آن بنوشد، دیگر تشنه نمی‏گردد، و از کسانی است که وارد بهشت می‏شود، ساقی اصلی کوثر، شخص رسول خدا (ص) است، و آن حضرت در همان جا، حضرت علی (ع) را جانشین خود در آب دادن به افراد نموده است، و طبق بعضی از روایات، خود حضرت علی (ع) ساقی کوثر است، و شیعیان و دوستانش را از آب کوثر می‏نوشاند، ولی دشمنان و منافقان را از آنجا طرد می‏کنند، بی‏آن که آنها از آن آب بنوشند، با این که سخت تشنه هستند. و در تعبیر دیگر آمده: آن حضرت، منافقان و مخالفان را با عصای عوسج (که از درخت تیغ دار به دست آمده) آن چنان از حوض کوثر دور می‏کند، که شتر گم شده و غریب را صاحبش از آب دور می‏سازد.

از ابن عباس روایت‏شده: هنگامی که سوره کوثر بر رسول خدا (ص) نازل شد، علی (ع) از آن حضرت پرسید: «کوثر چیست؟» پیامبر (ص) در پاسخ فرمود: «نهری است که خداوند به وسیله آن بر من کرامت و امتیاز بخشیده است.» علی (ع) عرض کرد: ای رسول خدا! این نهر، بسیار ارجمند است، آن را برای ما تعریف کن، پیامبر (ص) فرمود: «آری ای علی! کوثر نهری است که در زیر عرش الهی جریان دارد، آب آن سفیدتر از شیر، و شیرین‏تر از عسل، و لطیف‏تر از روغن است، ریگ‏های درون آن از زبرجد و یاقوت و مرجان است، علف آن زعفران، و خاک آن مشک خوشبو و پایه‏های آن در زیر عرش استوار شده است.» سپس رسول خدا (ص) دستش را آرام بر پهلوی علی (ع) زد و فرمود: «ای علی! این نهر برای من و برای تو و برای دوستان تو بعد از من می‏باشد.» و مطابق روایت دیگر از ابن عباس، عمق این حوض به اندازه هفتاد هزار فرسخ است. (4)

حضرت علی و حوض کوثر

در این جا برای روشن شدن بیشتر، نخست نظر شما را به چند روایت - که از طریق روایات اهل تسنن نقل شده، و بیانگر برتری حضرت علی (ع) بر همه اصحاب، و خلافت آن حضرت می‏باشد - جلب نموده و سپس به نقل چند روایت از شیعه می‏پردازیم:

1- رسول خدا (ص) به حضرت زهرا (س) فرمود: «یا فاطمة! انی غدا مقیم علیا علی حوضی و صاحب لوای...; ای فاطمه! من فردای قیامت، علی (ع) را بر حوض کوثر منصوب می‏کنم، که او پرچمدار من است.» (5)

2- نیز فرمود: «اعطیت فی علی خمسا هن احب الی من الدنیا و ما فیها... و اما الثالثة فوقف علی عقر حوضی، یسقی من عرف من امتی; در مورد علی (ع) به من پنج امتیاز داده شده که آنها برای من محبوب‏تر است از دنیا و آنچه در دنیا است...، سومی آن این است که علی (ع) بر پایانه حوض من می‏ایستد، و آنان را که از امت من به نیکی می‏شناسد، از آب آن می‏نوشاند.» (6)

3- نیز به علی (ع) فرمود: «انک غدا علی الحوض خلیفتی، و انک اول من یرد علی الحوض; تو فردای قیامت‏بر حوض کوثر جانشین من هستی، و تو نخستین کسی هستی که در کنار حوض بر من وارد می‏گردی.» (7)

4- نیز فرمود: «والذی نفسی بیده، انک لذواد عن حوضی یوم القیامة تذود کما یزاد البعیر الضال عن الماء بعصا معک من عوسج; تو در قیامت واردین بر حوض من (از منافقان و کفار) را با عصای عوسج که به همراه داری رد می‏کنی، همان گونه که شتر غریب و گم شده، از آب رد می‏شود.» (8)

5- رسول خدا (ص) در ضمن گفتاری در شان علی (ع) فرمود: «علی (ع) صاحب حوض من است، دشمنانش را از آن دور می‏کند، و به دوستانش از آب آن می‏نوشاند، کسی که از آن آب ننوشد، همیشه به طور ابدی، تشنه می‏ماند، و هرگز سیراب نمی‏شود، و کسی که از آن شربتی بنوشد، دیگر رنجی نمی‏برد، و هرگز تشنه نمی‏شود.» (9)

6- نیز فرمود: «... کوثر، نهری در بهشت است که عرض وطول آن بین مشرق و مغرب است، هر کس از آن بنوشد دیگر تشنه نمی‏شود، هر کس با آب آن وضو بسازد، آن چنان پاک می‏شود که غبار بر او نمی‏نشیند، آن کس که عهد مرا شکسته، و در قتل اهلبیت من شرکت نموده باشد از نوشیدن آب آن محروم خواهد شد.» (10)

آخرین سخن آن که پیامبر (ص) فرمود: «من لم یؤمن بحوضی فلا اورده الله حوضی; کسی که معتقد به وجود حوض کوثر من در قیامت نباشد، خداوند او را بر آن وارد نمی‏کند.» (11) 

1. کوثر، 1.

2. مجمع البیان، ج‏10، ص‏549.

3. صحیح مسلم، طبق نقل مجمع البیان، ج‏10، ص‏549.

4. مجالس شیخ مفید، ص‏173; بحار، ج‏8، ص‏18 و 25.

5. مناقب ابن مغازلی شافعی، ص‏151و 188.

6. ذخائر العقبی، ص‏155; فضائل الصحابه ابن حنبل، ج‏2، ص‏661.

7. مناقب ابن مغازلی شافعی، ص‏238.

8. تاریخ دمشق، ج‏42، ص‏140; مناقب خوارزمی، ص‏109.

9. امالی شیخ صدوق، ص‏168; بحارالانوار، ج‏8، ص‏19.

10. بحار، ج‏8، ص‏24.

11. احتجاج طبرسی، مطابق مدرک قبل، ص‏19.