به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم به نقل از اندیشکده واشنگتن، کارشناس این اندیشکده در گزارشی به اطلاعات مربوط به مبارزان خارجی در سوریه اشاره کرده و مدعی است که شواهد نشان می‌دهد تعداد این مبارزان از زمان برآورد قبلی به شدت افزایش یافته و دوبرابر شده است. وی در ادامه اعداد و ارقام مربوط به کشورهای مختلف را مطرح کرده و نواقص و محدودیت‌های این داده‌ها را برمی‌شمرد.

از زمانی که مرکز بین‌المللی مطالعات افراط گرایی(آی‌سی‌اس‌آر)، نخستین برآورد خود را در ماه آوریل منتشر کرد، مسئله مبارزان خارجی در سوریه به نگرانی بزرگی برای دولت‌های غربی تبدیل شده است. گزارش‌های بیشتری از آن زمان تاکنون منتشر شده است؛ هرچند تعداد کمی از آنها به طور صحیح وسعت کامل و سیر تدریجی این رویداد را مورد ارزیابی قرار داده‌اند.

این رویکرد آی‌سی‌اس‌آر، برآورد ما در ماه آوریل را به روز رسانی کرده و جامع‌ترین و مطمئن‌ترین گزارش را از موضوع مبارزان خارجی در سوریه از منابع آزاد ارائه می‌دهد. بر اساس بیش از 1500 منبع خبری، ما چنین برآورد می‌کنیم که تقریباً 11 هزار نفر از 74 کشور به شورشیان مخالف در سوریه ملحق شده‌اند؛ این رقم تقریباً دوبرابر برآورد قبلی ما است. در میان اروپای غربی، این رقم بیش از سه برابر شده و از 600 نفر در ماه آوریل به 1900 نفر در حال حاضر رسیده است.

تعداد شورشیان خارجی در سوریه

طبق برآورد ما، از اواخر سال 2011 تا 10 دسامبر 2013، بین 3300 تا 11 هزار نفر برای مبارزه علیه دولت اسد به سوریه اعزام شده‌اند. این افراد شامل کسانی می‌شوند که در حال حاضر در منطقه حضور دارند و نیز کسانی که به خانه باز گشته، بازداشت شده یا کشته شده‌اند.

بنابر اعتبار و موثق بودن منابع مختلف، ارزیابی خود ما و بازخوردی که ما از زمان انتشار برآورد خود در ماه آوریل دریافت کرده‌ایم، به نظر ما رقم درست باید بیش از 8500 نفر باشد. این بدان معنا است که ارقام از ماه آوریل تقریباً دوبرابر شده‌اند و افزایش شدیدی در تعداد مبارزان غیر عرب، به ویژه غربی‌ها، رخ داده است.

در حالیکه اعراب و اروپایی‌ها همچنان بیشترین مبارزان خارجی را اعزام کرده‌اند(تقریباً80 درصد)، ما افرادی را از جنوب شرقی آسیا، آمریکای شمالی، استرالیا و کشورهای غیر عربی آفریقا شناسایی کرده‌ایم. روی هم رفته، ما بر این باوریم که ساکنان و شهروندان از حداقل 74 کشور به گروه‌های مخالف جنگ طلب در سوریه پیوسته‌اند.

اروپای غربی

ما برآورد می‌کنیم که تعداد جنگجویان از اروپای غربی از 396 نفر تا 1937 نفر در تغییر است. در مقایسه با ماه آوریل، زمانی که ما این تعداد را 135 تا 590 تخمین زدیم، این میزان نشان دهنده افزایش سه برابری است.

این صعود ناگهانی نمی‌تواند با گزارش گسترش یافته به تنهایی توضیح داده شود. مقامات رسمی نیز روایت مشابهی را بیان می‌کنند: دولت‌های فرانسه و دانمارک برآوردهای خود را از فصل بهار دوبرابر کرده‌اند، در حالیکه ارقام ارائه شده توسط دولت‌های بلژیک، انگلستان و آلمان چهار برابر شده است.

کشورهای اروپای غربی در حال حاضر نماینده 18درصد از جمعیت مبارزان خارجی در سوریه هستند، که بیشتر استخدام شدگان از فرانسه با 63 تا 412 نفر، انگلستان با 43 تا 366 نفر، آلمان با 34 تا 240 نفر، بلژیک با 76 تا 296 نفر و هلند با 29 تا 152 نفر هستند.

کشورهایی که در مقایسه با میزان جمعیتشان تأثیر بیشتری از این جنگ دیده‌اند، عبارتند از: بلژیک با 27 نفر، دانمارک با 15 نفر، هلند با 9 نفر، سوئد با 9 نفر، نروژ با 8 نفر و استرالیا با 7 نفر مبارز خارجی در هر میلیون جمعیت.

خاورمیانه و آفریقای شمالی

نیروهای اعزامی از کشورهای خاورمیانه همچنان اکثریت مبارزان خارجی را تشکیل می‌دهند؛ یعنی تقریباً 70درصد. ما برآورد می‌کنیم که 6774 عرب غیر سوری و 523 غیر عرب دیگر از این منطقه پهناور به سوریه اعزام شده‌اند.

پنج کشور با بیشترین تعداد مبارز خارجی در سوریه همگی جزء خاورمیانه هستند؛ اردن با 2089 مبارز در سوریه بزرگترین همیاری کننده است که در پی آن، عربستان سعودی با 1016 نفر، تونس با 970 نفر، لبنان با 890 نفر و لیبی با 556 نفر قرار دارند.

به هر حال، شایان ذکر است که ارقام مربوط به خاورمیانه کمتر قابل اعتماد هستند تا ارقام مربوط به اروپای غربی؛ چون دولت‌های خاورمیانه کمتر برآوردهای رسمی ارائه می‌کنند و گزراش‌های کمی در رابطه با تعداد افراد وجود دارد.

سایر مناطق

مهم‌ترین مناطق برای استخدام مبارزان خارجی خارج از اروپای غربی و خاورمیانه، شبه جزیره بالکان و کشورهای شوروی سابق هستند. در شبه جزیره بالکان، بزرگترین اعزام کنندگان مبارزان خارجی عبارتند از: کوزوو با 4 تا 150 نفر، آلبانیا با 9 تا 140 نفر، بوسنی با 18 تا 60 نفر و ارقام کوچک‌تر به مقدونیه با 3 تا 20 نفر، صربستان با 3 نفر و بلغارستان با 1 یک نفر مربوط می‌شوند. در میان کشورهای شوروی سابق، روسیه با 9 تا 423 نفر، به استثنای چچن با 36 تا 186 نفر، قزاقستان با 14 تا 150 نفر، اوکراین با 50 نفر و قرقیزستان با 9 تا 30 نفر مهمترین هستند؛ که سایر کشورها نیز کم و بیش نیرو اعزام کرده‌اند.

مهمترین کشورهای غربی غیر اروپایی عبارتند از استرالیا با 23 تا 205 نفر، کانادا با 9 تا 100 نفر و آمریکا با 17 تا 60 نفر. سایر کشورهای قابل توجه عبارتند از پاکستان با 6 تا 100 نفر، سومالی با 5 تا 68 نفر و افغانستان با 12 تا 23 نفر.

تنها نقطه سیاه و مهم در تحقیقات ما، هند است که هیچ گزارش معتبری از آن در دسترس نبوده است. تمام سایر کشورها تعداد بسیار اندکی مبارز خارجی اعزام کرده‌اند.

تحلیل‌ها

اعداد و ارقام ما سؤالات بیشماری را به وجود می‌آورد که نمی‌توان تنها با این داده‌ها به طور کامل به آنها پاسخ داد. با این حساب، داده‌های ما ممکن است به تشکیل چند حوزه مهم بحث و گفتگو کمک کند.

آنها به چه گروه‌هایی ملحق می‌شوند؟

تنها حدود 20درصد از منابع وابستگی گروهی را بیان می‌کنند. در میان آنها، اکثریت عمده مربوط به جبهه النصره و دولت اسلامی عراق و شام هستند؛ دو گروه مخالف جنگ طلب که نزدیک‌ترین گروه‌ها به القاعده هستند.

در حد بسیار کمتری نیز گزارش شده است که مبارزان از اعضای جیش المهاجرین و الانصار، جنبش احرار الشام، کتیبه صقور العز، لواء الامه و جنبش شام الاسلام هستند.

چه چیزی این افزایش ناگهانی را توضیح می‌دهد؟

دشوار است مطمئن باشیم، اما ممکن است هیچ تصادفی نباشد که دوره پس از انتشار نخستین برآورد ما، با مداخله آشکار‌تر و قوی‌تر حزب الله لبنان، شبه نظامیان شیعه عراق و نیروهای دولتی عراق در حمایت از دولت اسد اقتران زمانی داشته است. این مسئله ممکن است این تصور را در میان برخی از سنی‌ها تقویت و تشدید کرده باشد که این درگیری اساساً فرقه‌ای است و اینکه سنی‌ها باید در کنار هم بایستند تا مانع پیشروی دشمن، یعنی شیعیان، شوند. در واقع، این نوع اتحاد باعث تجهیز نمودن مبارزان خارجی، از جمله جنگ طلبان سنی، شده است.

آیا این گرایش ادامه خواهد داشت؟

پیش بینی ما این است که استخدام مبارزان خارجی ادامه خواهد داشت، هرچند با روندی آهسته‌تر. فصل زمستان شرایط ناملایم‌تری را تحمیل خواهد کرد و شاید مانع این شود که نیروهای استخدام شده احتمالی به گروه‌های مخالف ملحق شوند. با این حساب، در نبود راه حل صلح آمیز، جاذبه اساسی رفتن به سوریه سر جای خود باقی خواهد ماند. از این لحاظ، بعید است کنفرانس آتی ژنو2 تغییری را به وجود آورد؛ چون آنهایی که دلسوز مخالفان مسلح هستند و در واقع، بیشتر آشوب طلبان، ژنو2 را به مثابه کنفرانس از پیش تعیین شده‌ای می‌دانند که نماینده واقعی مردم نیست و آنها اعلان کرده‌اند که به نتایج آن متعهد و پایبند نخواهند بود.

تجهیز فعلی چگونه سنجیده می‌شود؟

تجهیز امروزی مهم‌تر از هر نمونه دیگری از تجهیز مبارزان خارجی از زمان جنگ افغانستان در دهه 1980 تاکنون است. هرچند درگیری‌هایی مانند عراق، سومالی و افغانستان مدت زمان بسیار بیشتر ادامه داشته‌اند، اما طی هیچ یک از آن درگیری‌ها این تعداد نیروی بیگانه تجهیز نشد. حتی جهاد ضد شوروی در دهه 1980 نیز به اندازه سوریه بیگانگان را در همان برهه از زمان جذب نکرد. در واقع، برای شماری از کشورهای کوچکتر، مانند دانمارک و بلژیک، تعداد ساکنانی که برای جنگ به سوریه رفته‌اند احتمالاً تاکنون از کل آنهایی که به درگیری‌های قبلی اعزام شده‌اند، بیشتر است.

اپوزیسیون سوریه تا چه حد خارجی است؟

همانطور که در برآورد اولیه خود اشاره کردیم، همچنانکه رئیس جمهور بشار اسد بیان کرده است، تعداد تقریباً زیاد جنگجویان خارجی به این معنا نیست که جنگ علیه اسد توسط نیروهای خارجی یا بیگانگان هدایت می‌شود یا تحت کنترل آنها قرار دارد. حتی اگر دست بالاترین برآورد ما صحیح باشد، نیروهای خارجی تاکنون تنها کمتر از 10درصد اپوزیسیون جنگ طلب را تشکیل داده‌اند، که تعداد افراد این اپوزیسیون بیش از 100 هزار نفر برآورد شده است.

منابع و محدودیت‌ها

هدف این رویکرد سنجش وسعت همه جانبه و سیر تدریجی این رویداد، کشف گرایش‌ها و دست یافتن به مقایسه‌های اساسی است. ما شک نداریم که اطلاعات اساسی، ناقص و در بسیاری موارد مبهم هستند. با توجه به ماهیت موضوع، هیچ یک از برآوردها از تعداد جنگجویان خارجی دقیق نخواهد بود.

مجموعه داده‌های ما شامل تقریباً 1500 منبع آزاد می‌شود که از نوامبر 2011 تاکنون جمع آوری شده است. این منابع عبارتند از: گزارش‌های رسانه‌ها در مورد مبارزان خارجی به زبان انگلیسی، عربی و چندین زبان دیگر و از هر دو طرف درگیری؛ برآوردهای دولت؛ و اظهارات گروه‌های جهادی در مورد مبارزان خارجی که معمولاً در مراکز آنلاین افراط گرایی و رسانه‌های اجتماعی منتشر می‌شود.

برای هر کشور ما یک برآورد حداقلی و حداکثری تهیه کرده‌ایم، که رقم کوچک شامل تنها موارد کاملاً تأیید شده‌ای هستند که اسامی آنها شناخته شده است و رقم بزرگ نشان دهنده بیشترین تعداد افراد بر اساس منابع موثق است.

ما حالا به اعداد و ارقام خود مطمئن‌تر از برآوردهای اولیه خود هستیم. مسئله مبارزان خارجی سوریه توجه بسیار بیشتری را به خود جلب کرده است و ما نیز در نتیجه منابع مستقل و ژورنالیستی‌تری برای ارجاع و مقایسه در اختیار داشتیم. همچنین، دولت‌های بیشتری ارقام رسمی را منتشر کرده و بررسی داده‌ها و درک اندازه و سیر تدریجی این رویداد را آسان‌تر نموده‌اند، که این ارقام مورد ارزیابی قرار می‌گیرند تا موثق بودن آنها مشخص شود.

ابهامات و منابع احتمالی اشتباهی وجود دارد که ما کاملاً از آن آگاه هستیم:

اعداد و ارقام ما نشان دهنده مجموعه کل است و نه تعداد جنگجویانی که در حال حاضر در این درگیری شرکت دارند. برای تخمین زدن مورد دوم، مجبوریم بدانیم که چه تعداد کشته یا دستگیر شده‌اند و چه تعداد به وطن خود باز گشته‌اند، که در این زمان، ما روش پایدار قابل اطمینانی در اختیار نداریم که طبق آن این کار را انجام دهیم.

اعداد مربوط به کشورهای غربی از اعداد مربوط به کشورهای غیر غربی معتبر‌تر هستند؛ این امر تا حدودی به این دلیل است که گزارش‌های مستقل‌تری در مورد کشورهای غربی و در نتیجه، منابع بیشتری برای ارجاع وجود داشته است و تا حدودی هم به این دلیل است که بسیاری از دولت‌های غربی به صورت دوره‌ای اعداد و ارقام معتبری منتشر نموده‌اند.

تمام اعداد رسمی را نمی‌توان مورد مقایسه قرار داد. در حالیکه برخی دولت‌ها تنها افراط گرایان مشهور را در برآورد خود از مبارزان خارجی قید کرده‌اند، برخی دیگر افرادی را، با هیچ گونه تعهد افراط گرایی، حساب کرده‌اند که احتمال می‌رود با نیت شرکت در جنگ وارد سوریه شده‌اند.

یکی دیگر از منابع احتمالی ابهام، تابعیت افراد است. اعداد ما معمولاً به ساکنان کشورها اشاره دارد، که احتمالاً شامل شهروندان سایر کشورها نیز می‌شود. برای مثال، احتمال دارد تعداد اتباع بوسنی در سوریه به طور قابل توجهی بیشتر از تعداد مبارزان خارجی از بوسنی باشد که در جداول ما درج شده است. این مسئله در مورد اتباع چچن نیز صدق می‌کند که تعداد زیادی از آنها ساکن روسیه هستند.

در نهایت، ما متوجه شدیم که احتمالاً تعداد قابل توجهی مبارز گمنام، از جمله مبارزان خارجی داوطلب که تحت پوشش کاروان‌های انسان دوستانه سفر می‌کنند، وجود دارد و نیز افرادی که به دلایل بشر دوستانه به سوریه رفته‌اند اما پس از گذراندن مدتی در این کشور به یکی از گروه‌های جنگ طلب پیوسته‌اند.

با وجود این محدودیت‌ها، ما احساس می‌کنیم این برآورد ارزش انتشار را دارد؛ داده‌های ما غنی‌تر و بیشتر از منابعی است که در سایر ارزیابی‌ها به کار رفته است و ما به شدت معتقدیم که گفتگوهای عمومی باید بر اساس سالم‌ترین شالوده احتمالی شکل بگیرد. علاوه بر این، در حالیکه اعداد مربوط به افراد احتمالاً محدودیت‌های خاص خود را دارد، ما به ارزیابی خود از گرایش‌های کلی اطمینان کامل داریم.