سوریه سرزمینی است در غرب آسیا و ساحل خاوری دریای مدیترانه که از شمال به ترکیه، از خاور و جنوب خاوری به عراق، از جنوب به اردن، از جنوب غربی به فلسطین و از غرب به لبنان و دریای مدیترانه محدود است.

اراضی غربی و مشرف به دریای آن از کوههای لبنان شرقی، علویین و جبل الدروز با ارتفاع حداکثر 2814 متر (جبل الشیخ) پوشیده شده و بقیه کشور را بیابان های وسیع و صحرای سوریه یا بادیه الشام قرار گرفته است و رودخانه  های فرات (2696 کیلومتر)، خابور، نهرالعاصی و قویق که اکثراً از کوههای ترکیه سرچشمه گرفته اند آن را مشروب می سازند. دره فرات با فرآورده هایی چون غلات، چغندر قند، انگور و انواع میوه، پنبه، مرکبات و زیتون مهمترین مرکز کشاورزی آن به شمار می آید.

اقلیم آن در نواحی غربی و جنوب غربی معتدل و مرطوب و نسبتاً پر باران و در سایر نواحی گرم و خشک است. جبل الدروز که با منشا آتشفشانی در جنوب غربی این کشور جای دارد از جمله مراکز مهم کشاورزی سوریه را تشکیل داده است و پیرامون واحه هایی چون دمشق که دورادور آن را صحرای خشم فرا گرفته است به کشت پنبه و پرورش دام اختصاص یافته است. نفت و گاز طبیعی، فسفات، نیکل، و منگنز و سرب از ذخایر زیر زمینی آن است و استخراج و تصفیه و صدور نفت و گاز از جمله صنایع مهم آن به شمار می آید.

تاریخچه سوریه

در گذشته های دور، نام سوریه به سرزمینهای واقع میان جزیره آناتولی (ترکیه) و سینا اطلاق میشد. زمانی در تصرف مصر بود و زمانی بخش غربی امپراتوری ایران را تشکیل می داد. در سده های دوازدهم تا هفتم پیش از میلاد مهد تمدن فنیقی ها بود و شهرهای فنیقی که سواحل آن احداث شده بود، از جمله مراکز دادوستد و دریانوردی این قوم به شمار می رفت و مرکز فعالیتهای اقتصادی آن زمان محسوب می گردید . فنیقی ها الفبا را اختراع کردند و کشتی های اقیانوس پیما ساختند و در صنعت سفالگری و کاشی سازی به مراحل عالی دست یافتند.

سوریه در سده چهارم قبل از میلاد به دست اسکندر مقدونی فتح گردید و پس از مرگ او به مرکز فرمانروائی سلوکیان مبدل شد. نواحی خاوری آن بعدها به تصرف اشکانیان (پارت ها) درآمد و با پیدایش امپراتوری روم به یکی از استانهای امپراتوری مزبور و صحنه نبرد میان دو ابر قدرت زمان یعنی ساسانیان و رومیان مبدل گردید.

بین سالهای 650 تا 750 میلادی دمشق به پایتخت خلفای اموی تبدیل شد و دین اسلام در آنجا رواج یافت و به یک سرزمین عرب زبان مبدل گردید. با برافتادن امویان و روی کار آمدن عباسیان، پایتخت از دمشق به بغداد منتقل شد و دمشق رفته رفته رونق خودرا از دست داد و سرزمین سوریه که در آن زمان شام نام داشت از اهمیت پیشین افتاد. با رو به ضعف نهادن عباسیان، شامات از جمله سوریه دارای حکومت محلی مستقل گردید و سلسله حمدانیان بر آن حکومت راندند.در سال 1004 میلادی به تصرف خلفای فاطمی مصر درآمد و در اواخر سده یازدهم تحت سلطه سلجوقیان شام قرار گرفت که از 1095 تا1117 ادامه داشت. در جنگهای صلیبی (1096 تا1270)، اروپائیان استحکاماتی در آنجا تاسیس کردند و حدود 200 سال بعضی نواحی آن را در تصرف نگه داشتند. ممالیک مصر قلاع و استحکامات صلیبیون را ویران کردند و سوریه را سده سیزدهم ضمیمه مصر نمودند و تا 1516 بر آن حکومت کردند. در سده شانزدهم میلادی و در زمان حکومت سلطان سلیم اول، به تصرف عثمانی ها درآمد و صلیبیون به صورت یک جامعه مسیحی و تحت حکومت عثمانی قرار گرفتند.

با حمله ناپلئون به مصر، سوریه در 1799 به اشغال فرانسه درآمد ولی مجدداً در اختیار دولت عثمانی قرار گرفت. محمد علی پاشا، خدیو مصر در سال 1831 سوریه را تصرف کرد و با وضع مالیات های سنگین و بهره کشی نظامی، موجبات نارضائی و شورش ساکنان آن سرزمین اعم از مسلمانان و مسیحی را فراهم کرد و دول اروپائی به فرانسوی ها را به بهانه حمایت از مارونی به مداخله در امور آن سرزمین واداشت و فرانسوی ها در بیروت که آن زمان جزء شامات و سوریه بود نیرو پیاده کردند.

مشارکت امپراتوری عثمانی در جنگ جهانی اول و شکست و سقوط آن، ملیون و استقلال طلبان شام را به جنبش واداشت و در پی آن، فیصل اول به پادشاهی سوریه رسید. اما متفقین که در جنگ پیروز شده بودند به تصمیم ملیون اهمیتی ندادند و سوریه را تحت قیمومیت فرانسه قرار دادند. این عمل نارضایتی مردم و شورش هایی را علیه فرانسویان موجب گردید ولی موقتاً خاموش شد. در سال 1926 لبنان از سوریه جدا شد و در سال 1932 به سوریه خودمختاری داده شد. جدا کردن اسکندرون از سوریه و واگذاری آن به ترکیه مجدداً آتش انقلاب و شورش را برافروخت تا جایی که با دولت دست نشانده آلمان نازی که پس از شکست فرانسه در اوایل جنگ دوم بر سوریه حکومت می کرد، اعلام وفاداری و همکاری کردند.

در 1941 متفقین سوریه را اشغال آلمان نازی درآوردند و استقلال ظاهری جمهوری سوریه را اعلام داشتند و شیخ تاج الدین حسینی به ریاست جمهوری سوریه انتخاب گردید. در 1943 شکری القوتلی به عنوان رئیس جمهور سوریه برگزیده شد.

در 17 آوریل 1946 نیروهای متفقین خاک این کشور را تخلیه کردند و سوریه به استقلال کامل رسید. سوریه در جنگ سال 1984 اعراب و اسرائیل در حمایت از فلسطینیان شرکت کرد. از 1949 تا سال 1970 کودتاهای متعددی یکی پس از دیگری در سوریه به وقوع پیوست. در فوریه 1958 سوریه و مصر جمهوری متحده عربی را تشکیل دادند و ریاست جمهوری را به عبدالنالصر محول نمودند. در سپتامبر 1961 کودتای دیگری در سوریه به وقوع پیوست و نظامیان و ماموران مصری را از سوریه بیرون راندند و متعاقب آن افسران هوادار ناصرو اعضای حزب سوسیالیستی عربی بعث سوریه کودتا کردند و سرلنجام در نوامبر 1970 ژنرال حافظ اسد زمام امور سوریه را در دست گرفت و دست به اصللاحات اجتماعی و اقتصادی زد و رهبری حزب بعث را نیز عهده دار شد. در 1973 قانون اساسی جدیدی تدوین و به تصویب رسید.

سوریه در جنگهای 1967و1973 اعراب و اسرائیل به نحو جدی شرکت جست و ناحیه مشرف به مرز اسرائیل که به تپه های جولان معروف است ، در سال 1967 به تصرف اسرائیل درآمد. در پی نزدیک شدن دولت مصر به آمریکا و اسرائیل، سوریه با قرارداد کمپ دیوید به مخالفت برخاست. در 1976 نیروهای سوری به عنوان بخشی از نیروهای بازدارنده در لبنان وارد صحنه شدند تا از تجزیه کشور مزبور که مورد علاقه اسرائیل بود، جلوگیری کنند.

در 1982 سوریه دولت عراق را در دست داشتن در حوادث سوریه که منجر به زخمی شده هزاران نفر گردید، متهم کرد و مرزهای سوریه و عراق را بست و دولت عراق نیز متقابلاً لوله نفت کرکوک به بندر بانیاس سوریه را قطع کرد.

حافظ اسد رئیس جمهور سوریه در جنگ ایران وعراق، جانب ایران را گرفت و عراق را متجاوز شناخت. در اواسط سال 1983 روابط بین سوریه و سازمان آزادیبخش فلسطین تیره شد و سوریه به حمایت از مخالفان یاسر عرفات رهبر سازمان آزادیبخش فلسطین پرداخت. در سال 1985 حافظ اسد برای هفت سال دیگر به ریاست جمهوری انتخاب گردید. در اکتبر 1986 انگلستان سوریه را به دست داشتن در عملیات تروریستی علیه یک هواپیمای اسرائیلی در فرودگاه لندن متهم کرد و در 1987 کلیه کشورهای عضو جامعه اقتصادی اروپا، روابط خود را با سوریه قطع کردند و در ژوئیه همان سال کشورهای مزبور غیر از انگلستان روابط خود را با سوریه از سر گرفتند. در 1990 سوریه روابط خود را با مصر را که پس از امضای قرارداد کمپ دیوید قطع شد بود، مجدداً برقرار ساخت. در حمله عراق علیه کویت ، سوریه بلافاصله علیه عراق برخاست و با اعزام نیرو به عربستان سعودی به صف متفقین جنگ علیه عراق پیوست و همین امر به بهبود روابط سیاسی میان آمریکا و سوریه کمک کرد. در اوریل 1991 حافظ اسد و هاشمی رفسنجانی روسای جمهور سوریه و ایران در دمشق با یکدیگر دیدار کردند. در این دیدار سوریه پشتیبانی ایران را در امور منطقه به دست آورد و همزمان در کنفرانس صلح خاورمیانه که با حمایت آمریکا و روسیه در مادرید برگزار شد، شرکت جست و متن قطعنامه شماره 242 و 338 سازمان ملل متحد را مورد تایید و پذیرش قرار داد.

<** ادامه مطلب... **>