پیوند برادرى با رسول الله صلى الله علیه و آله

دین یک نهاد اجتماعى است که در تمام شؤون زندگى انسان دخالت دارد.

دین انسان را از انزوا طلبى و خمودى و ایستایى به ترابط و تلاش و پویایى و بالندگى فرا مى‏خواند. و رشد تعالى انسان را در ایجاد رابطه با یکدیگر مى‏داند نه زندگى فردى مشتمل بر عبادت خشک و بى‏روح.بر این اساس یکى از شاخص‏هاى جامعه دینى ترابط بین انسان‏ها و ایجاد انس و الفت‏با یکدیگر است.افراد جامعه را به دو گروه عمده متدین و بى‏دین مى‏توان تقسیم نمود.دین الهى در مورد هر دو گروه از انسان‏ها بر اساس و بنیان جامعه را بر ترابط قرار داده است.حتى انسان متدین را از جامعه غیر دینى نبریده است.گرچه نوع روابط کاملا متفاوت است.در دایره افراد غیر دینى ترابط تاثیر گذار،نه تاثیر پذیر مورد نظر است.اما در جامعه دینى روابط بر اساس تاثیر،تاثر است.در جامعه دینى ترابط فراتر از یک رابطه اجتماعى است که دو انسان مى‏توانند داشته باشند.توضیح هر دو محور در نوشتار«زیباترین سخن‏»آمده است. ⁽¹⁾ و در بخش سوم این نوشتار نیز از بعد دیگرى با عنوان على علیه السلام و همگرایى به آن پرداخته شده است.لیکن آنچه در این بخش مورد توجه است این که دین در محور روابط درونى بین انسان‏هاى موحد و متدین را به پیوند برتر یعنى‏«پیوند اخوت و برادرى‏»فرا مى‏خواند.

نخست دستور ایجاد روابط بر اساس معیار ارزشى ایمان را طرح مى‏کند:

(یا ایها الذین امنوا اصبروا و صابروا و رابطوا و اتقوا الله لعلکم تفلحون) ⁽²⁾ «کسانى که ایمان دارید باید صبر پیشه سازید و با هم ثابت قدم باشید و با هم روابط ایجاد کنید و از خداى سبحان تقوا پیشه کنید تا شاید به رستگارى برسید».

پیام آیه در محدوده ایمان است روى سخن با مسلمانان است که بایکدیگر باید مصابره و مرابطه داشته باشند.آیه در روابط اجتماعى با هم بودن با هم پایدارى کردن و از یکدیگر جدا نشدن را پیام رسانى مى‏نماید.جامعه دینى جامعه مرابطه است.

مرحله دیگر پیام قرآن،فراخوانى به پیوند با یک آرمان است.که مسلمانان را به همگرایى درونى فرا مى‏خواند که با هم متدین بودن و یک هدف و انگیزه و آرمان را خواهان بودن را توجه مى‏دهد:(و اعتصموا بحبل الله جمیعا و لا تفرقوا).«با هم مسلمان باشید با هم به ریسمان الهى بپیوندید.تا به سعادت و رستگارى برسید.از تفرقه و جدایى پرهیز کنید.»پیام دین در ایجاد پیوند به این مقدار هم بسنده نمى‏کند،بلکه فراتر از این محور عمیق‏تر را مطرح مى‏سازد و آن پیوند برادرى است.جامعه دینى را اعضاى یک پیکر و افراد مؤمن را افراد یک خانواده با پیوند برادر و خواهر مطرح مى‏کند.

دین در محدوده درونى همگان را افزون بر اتحاد به پیوند برادرى فرا مى‏خواند که انسان‏هاى مسلمان برادر و خواهر همدیگر هستند.جامعه دینى یک خانواده است و افراد آن با یکدیگر پیوند عمیق برادرى دارند.

و همان گونه که دو برادر و یا دو برادر و خوهر در انگیزه و همبستگى و همگرایى خود را یکى مى‏دانند،جامعه دینى نیز از چنین پیوند ارزشى بهره‏ور است:(انما المؤمنون اخوة) ⁽³⁾ «مؤمنان با هم برادرند.»که منظور آیه ایجاد پیوندتنها بین مردان مؤمن نیست‏بلکه ایجاد اخوت و برادرى بین تمام افراد،زن و مرد جامعه است.لذا پیام آیه از این جهت فراگیر است که بین مسلمانان پیوند برادرى و خواهرى را مطرح مى‏کند.که بر اساس علقه و پیوند ایمان استقرار مى‏باشد.رسول الله صلى الله علیه و آله که ارزش‏هاى دینى را در جامعه شکل داد و زندگى را در میان انسان‏ها جارى نمود.در تحقق این ارزش الهى بیشترین تلاش را تحقق داد.وى در ایجاد پیوند بین جامعه دینى آن چنان تلاش نمود و آن چنان جامعه متشکل و امتى منسجم و پایدارى ساخت که در هیچ مورد نمونه ندارد.

رسول الله صلى الله علیه و آله در این میدان آن مقدار پیش رفتند که افزون بر پیام رسانى به مسلمانان در ایجاد اخوت و برادرى در دو نوبت‏به صورت رسمى بین آنان پیوند برادرى برقرار نمودند.یک نوبت قبل از هجرت نوبت دوم بعد از هجرت.⁽⁴⁾ در مدینه بین حمزه و زید بن حارثه پیوند برادرى برقرار نمود و بین جعفر بن ابى طالب و معاذ بن جبل،و ابو بکر و خارجة بن زهیر،و عمر بن خطاب و عتبان مالک،و عثمان بن عفان و اوس بن ثابت،و ابو عبید جراح و سعد بن معاذ،و عبد الرحمن بن عوف و سعد بن الربیع،و زبیر بن عوام و سلامة بن سلامة،و عمار یاسر و حذیفة بن یمان،و ابوذر و منذر بن عمرو و... ⁽⁵⁾ پیوند اخوت برقرار ساخت.

و خود حضرت چون در بین مسلمانان بدیل و همتا نداشت و تنها کسى که شایستگى این پیوند را با رسول الله صلى الله علیه و آله داشت على بن ابى طالب علیه السلام بود لذا در هر دو نوبت رسول الله صلى الله علیه و آله با على علیه السلام پیوند اخوت برقرار نمود و اظهار داشت:انت اخى فى الدنیا و الآخرة. ⁽⁶⁾ «تو با من برادرى در این سرا و نیز آن سرا.»پیوند برادرى رسول الله صلى الله علیه و آله با على علیه السلام یکى از بزرگترین فضایل حضرت است که همتایى براى حضرت در بین مسلمانان جز على وجود نداشت.

ویژگى‏هاى پیوند برادرى

پیوند برادرى که قرآن از پیروان خود انتظار دارد،ویژگى‏هایى دارد که باید در خود متجلى سازند:

1-دو برادر در محبت و ایجاد پیوند از پیوند دو دوست‏برترند،و این پیوند متقابل است.مسلمانان نیز با یکدیگر باید پیوند متقابل فراتر از دوست مستقر سازند.

2-دو برادر یکدیگر را در سود و زیان یکى مى‏بینند.دو مسلمان نیز باید در سود و زیان خود را مشترک ببینند.

3-دو برادر بازو و کمک کار یکدیگرند.دو برادر همواره خیرخواه یکدیگرند.دو مسلمان نیز باید در تمام مسائل عمومى با همدیگر مثل برادر باشند.دو مسلمان نیز همواره خیرخواه همدیگر باید باشند.

4-عزت و سرافرازى دو برادر با هم است همان گونه که تنگ دستى و سرشکستى آنان به هم پیوند خورده است.5-دو برادر در برابر بیگانه یگانه‏اند.دو مسلمان نیز باید در برابر دشمن یکى باشند: المسلمون ید على من سواهم. ⁽⁷⁾

6-برادر،برادر خویش را تسلیم دشمن نمى‏کند.و با دشمن علیه وى هم پیمان نمى‏شود.مسلمانان نباید با دشمنان اسلام علیه دیگر مسلمانان هم پیمان شوند و یا اقدامى به نفع دشمن علیه مسلمانان انجام دهند.-در بین دو برادر اگر رنجش پیش آید زودگذر است در بین مسلمانان نیز باید کدورت‏ها زدوده شود.این‏ها برخى ویژگى‏هاى پیوند اخوت است.

پى‏نوشتها:

1.زیباترین سخن،ص 126.

2.آل عمران،200.

3.حجرات،10.

4.اسد الغابة،ج 4،ص 100.

5.سیره ابن هشام،ج 3،ص 36 و 37.

6.اسد الغابة،ص 100 و 119.

7.بحار،ج 27،ص 69.براى توضیح بیشتر ویژگى‏هاى برادرى این ماخذ و نیز اصول کافى مطالعه شود.

امام على(ع) الگوى زندگى صفحه 78

حبیب‏الله احمدى