«پسح» یادگار و یادآور قیام حضرت موسی کلیم‏الله علیه فرعون را به عموم موسائیان زمان و همکیشان عزیز یهودی خود تبریک می‏گوییم.

شروع این عید روز 15 ماه عبری نیسان، اولین ماه سال، است که این عید 8 روز طول می‏کشد. در زمان‏هی پیشین عید پسح جشن کشاورزان نیز به شمار می‏آ‏مد زیر این عید هم‏زمان با آغاز فصل درو جو در سرزمین مقدس است.

در روز دوم عید پیمانه‏ی از جو به عنوان هدیه نوبرانه به معبد بیت‏المقدس آورده می‏شد. در تورات مقدس به بنی‏اسرائیل فرمان داده شده که از روز دوم عید پسح یعنی روزی که پیمانه نوبرانه جو را به معبد بیت‏المقدس می‏آورید هفت هفته تمام بشمارید و در روز پنجاهم که شمارش پیان می‏یابد عید شاووعوت (اعطی ده فرمان) را جشن بگیرید.

مفهوم اساسی این فرمان، در رویداد تاریخی ویژه خروج از مصر و آزادی نهفته است، آزادی‏ که بنی‏اسرائیل را از گروهی برده به یک ملت تبدیل کرد بنابرین از دیدگاه وسیع‏تر این عید نمیان‏گر روز تولد ملت یهود است و از این نظر مهمترین عید تاریخی ملت یهود می‏باشد. این مطلب را دانشمندان یهود در این گفته خلاصه کرده‏اند:

در هر دوره‏ی هر یهودی بید چنین پندارد که خود او بوده که از مصر خارج شده است.

پسح، تنها هدف رهیی از بردگی مصریان و لذت بردن از آزاد زیستن نیست بلکه منظور تبدیل آزادی به وسیله‏ی برای خدمت به بشریت است. قیام‏هی رهیی‏بخش همواره پرافتخارترین صفحات تاریخ قوم یهود را به خود اختصاص داده و رهبران آن با برخورداری از یمان به خدا و پشتیبانی از قدرت توده مردم، علیه بی‏عدالتی شوریده و پیه‏هی ظلم را به لرزه درآورده‏اند. مهمترین این قیام‏ها، قیام علیه کاخ ستم فرعون بود که حدود 3318 سال قبل (2448 عبری) به رهبری حضرت موسی علیه‏اسلام پیام‏‎آور توحید و عدالت انجام گرفت.

حضرت موسی که در بطن دربار فرعون پرورده شده بود پس از آشنیی با رنج برندگان و شناخت قوم خویش به تدریج بر اندیشه شکستن کاخ‏هی بی‏‏عدالتی و ظلم فرعون گشت و از طرف خداوند نیز این عمل به عنوان آغاز رسالت وی بر او محول شد.

چندین واژه مختلف به عنوان نام این عید بکار رفته‏ اند: 1= حَگ پِسَح به معنی گذر کردن و جستن و رحم نمودن بیان شده است 2 = حَگ هَمَصُوت عید مصاها یا فطیر: از آنجا که یهودیان هنگام خروج از مصر فرصت کافی برای تهیه خمیر مناسب جهت پختن نان نداشتند ناگزیر از خمیر ترش نشده (فطیر) استفاده کرده و نان فطیر تهیه کردند. 3 =حَگ هاآویوْ جشن بهاره از آنجا که این عید همواره در اویل فصل بهار واقع می‏شود این نام را نیز به آن نسبت دادند. 4=حَگ هَحروت جشن آزادی این عید جشن آزادی بنی‏اسرییل از یوغ بندگی مصریان است.

در دو شب اول این عید هشت روزه خانواده‏هی یهودی با چیدن سفره مخصوص و اجری مراسم، طبق ترتیب ذکر شده در کتاب ریسر (هَگادا) (که شامل شرح مراسم این دو شب و وقیع خروج از مصر است) جشن را برگزار می‏کنند. این مراسم شامل چندین مرحله است که مفسرین دلیل متعددی برای هر یک ذکر کرده‏اند.

مطالب گوناگونی در مورد پسح و فلسفه مراسم دوشب این عید در شماره‏هی 1، 8 و 12 و 25 همین مجله مفصلاً به چاپ رسیده است که در ینجا اشاره‏ی مختصر به فلسفه و مراحل این مراسم می‏شود:

 قَدِش (تقدیس): گفتن براخی (دعا) ییین اشاره به شادی و سرور به خاطر اجرا فرامین الهی است.

 اورْحَص (طهارت دست‏ها): دست‏ها را شسته همانطور که در کتاب یشعیی نبی (16-1) آمده، اشاره است به طهارت قلب‏ها.

 کَرْپَس (خوردن کرفس): اشاره است به سبزی که سمبل تجدید حیات نباتات در آغاز فصل بهار است و اشاره به آزادی بنی‏‎اسرائیل که آن هم در فصل بهار بود.

 یحَص (نصف کردن نان فطیر): این کار جهت برانگیختن سؤال برای کودکان برای دنبال کردن مراسم است.

 مَگید (گفتگوی وقیع خروج بنی‏اسرائیل از مصر): این بخش هدف اصلی مراسم است که با دقت بید انجام شود.

 رُحْصا (شستن دست‏ها قبل از صرف شام): این بخش دومین طهارت دستها است که با ترتیب خاص، طاهر می‏شوند.

 مُوصی- مَصا (گفتن براخا یا دعی نان فطیر): این بخش جزء احکام معمول یهود است که قبل از خوردن نان دعا می‏خوانند.

مارُور (خوردن سبزی تلخ): که نشانه چشیدن و احساس تلخی‏هاست که بنی‏اسرییل در دوران بندگی مصر متحمل شده‏اند.

 کُورِخ ( پیچیدن لقمه نان با سبزی و زدن در حلق): خوردن این لقمه که حاوی نان فطیر و سبزی تلخ در حلق که شبیه گِل است و نشانه کار سخت و گل مالی و خشت‏زنی عبرانیان در مصر است.

 شولْحان عُورِخ (سفره گسترده): خوردن شام که سفره گسترده اشاره است به دعوت همه برای شرکت در این مراسم مقدس.

 صافون (خوردن مصی پنهان شده): این مصا به نام «اَفیقُومِن» نشان‏گر پاداش پنهان الهی در ازی صواب‏هی انسان است.

 بارخ (گفتن دعی بعد از خوردن غذا): بیستی نیت بر تبریک گفتن الهی بنمییم و خالق خود را به خاطر کرامات و اعجاز او تسبیح بگوییم.

 هَلِل - نیرْصا (مدح و ثنا و مورد قبول شدن): خواندن سرود «هَِلل» این بخش مدح و ثنا و رضیت الهی است که از چند فصل از مزامیر حضرت داود تشکیل شده است به نشانه قدرشناسی از یات و معجزات الهی در حق بندگانش.

در خاتمه جمله‏ی از هگادا (شرح وقیع خروج از مصر): برما فرض است که درباره خروج (پدرانمان) از مصر تعریف کنیم. «هرکه (از معجزات الهی) بیشتر تعریف کند، بیشتر شیسته برکت خداوند خواهد بود».